Tên khai sinh Lý Chấn Phiên 李振藩
Ngày sinh 27 tháng 11 năm 1940(1940-11-27)
Nơi sinh San Francisco, California, Hoa Kỳ
Ngày mất 20 tháng 7 năm 1973 (32 tuổi)
Nơi mất Hồng Kông
Chiều cao 164 cm
Vai diễn đáng chú ý Trần Chân trong Tinh Võ Môn
Đường Long trong Mãnh Long Quá Giang
Lý trong Trò Chơi Tử Vong
Hôn nhân Linda Lee Cadwell

[You must be registered and logged in to see this image.]

Lý Tiểu Long sinh tại bệnh viện Jackson và lớn lên ở một khu phố người Hoa thuộc San Francisco, California; cha là Lý Hải Tuyền và mẹ là Hà Ái Du là diễn viên trong đoàn kịch lưu diễn tại Mỹ. Khi mới sinh Lý Tiểu Long hay ốm yếu bệnh tật.

Năm 1941 (1 tuổi) Lý Tiểu Long cùng bố mẹ trở về cố hương của họ tại Hồng Kông và sống trong một căn hộ tại đường 218 Nathan. Tới năm 1946 Lý Tiểu Long đóng vai đầu tiên trong phim The Beginning of a Boy và sau đó, anh tham gia trong các phim The Birth of Mankind, My Son và Ah Cheun v.v. (khoảng 20 phim). Từ các vai trẻ em này, tài năng diễn xuất của anh dần được bộc lộ.

Năm 1952 (12 tuổi) Lý Tiểu Long bắt đầu theo học tại trường trung học La Salle. Một năm sau, (1953) Lý hay giao du với bọn trẻ lêu lổng, thường gây lộn đánh nhau trên đường phố. Sau một lần bị đánh bại anh theo học Vịnh Xuân quyền cùng danh sư Diệp Vấn. Diệp Vấn về sau là chưởng môn hệ phái Vịnh Xuân quyền Hồng Kông.

Năm 1954 (14 tuổi) Lý Tiểu Long theo học khiêu vũ. Với vũ điệu cha-cha-cha, anh giành giải quán quân trong một cuộc thi khiêu vũ vào năm 1958 (18 tuổi). Cũng trong những năm này Lý Tiểu Long có một vai diễn trong The Orphan. Đây là vai trẻ em cuối cùng cũng là phim duy nhất không có cảnh đánh đấm. Cùng năm đó anh tham gia giải quyền Anh và đánh bại nguời vô địch 3 năm liền là David Kefield.
Lý Tiểu Long.

Những lớp võ đầu tiên

Vào năm 19 tuổi (1959), do có những trận đụng độ trên đường phố mà Lý Tiểu Long bị cảnh sát Hồng Kông điều tra. Lo lắng cho con bố mẹ anh đã quyết định sẽ đưa anh sang Mỹ, quay lại với San Francisco. Với 15$ của bố và 100$ của mẹ Lý Tiểu Long đã đến Mỹ và sống với một người bạn cũ của bố. Anh làm việc xung quanh cộng đồng người Hoa và về sau lại chuyển tới Seattle, Washington để làm việc cho Ruby Chow, một người bạn khác của cha. Anh sống trong một căn phòng phía trên của một nhà hàng với vai trò bồi bàn. Cuối cùng Lý gia nhập trường Edison Technica. Thời gian này anh bắt đầu dạy võ trong sân sau và công viên của thành phố.

Tháng 3 năm 1961, khi 21 tuổi Lý Tiểu Long vào học khoa Triết học của Đại học Washington, cũng tại đây họ Lý đã mở lớp dạy Kungfu cho sinh viên của trường.

Mùa hè năm 1963, Lý Tiểu Long cầu hôn với Amy Sanbo nhưng bị cô từ chối. Lý trở lại Hồng Kông với bạn là Doug Palmer. Đây là lần đầu Lý về thăm gia đình kể từ khi sang Mỹ. Trong lần trở lại Hồng Kông họ Lý có quay lại với Diệp Vấn xin theo học nốt phần cuối bài Mộc nhân thung[1] mà Lý chưa học hết, nhưng bị Diệp Vấn từ chối. Lý Tiểu Long đã theo học với Thiệu Hán Sinh (sinh năm 1900) một số bài như Tinh võ hội tiết quyền, Thất tinh Đường lang băng bộ quyền v.v. Sau đó anh phải quay lại Seattle để tiếp tục việc học tập của mình, đồng thời bắt đầu nghiên cứu tìm cách dung hợp kỹ thuật của các võ phái để phát triển một đường hướng riêng.

Ngày 25 tháng 10 năm 1963 (23 tuổi), Lý Tiểu Long có buổi hẹn hò đầu tiên với Linda Emery (sau trở thành người vợ tương lai của anh). Họ đã có buổi ăn tối tại Space Needle. Thời gian này Lý Tiểu Long bắt đầu mở Trấn Phan Võ Quán. Anh rời "Trấn Phan Võ Quán" tới đường 4750 University gần khu sân bãi của trường đại học và tại đây, anh dạy một vài đệ tử trong số đó có cả người Mỹ. Tại trường Trung học Garfield họ Lý đã biểu diễn đòn đấm một inch, một kỹ thuật đặc thù của nguyên lý "đoản kiều phát lực" trong võ phái Vịnh Xuân quyền. Cú đấm này về sau đã làm lên sự nổi tiếng của anh tại 64' Long Beach Internationals.

Năm 1964 (24 tuổi) Lý Tiểu Long gặp Jhoon Rhee tại cuộc thi karate quốc tế. Cả hai đều đạt kết quả tốt, Về sau Jhoon Rhee đã mời Lý Tiểu Long đến Washington, D.C. tham dự một giải đấu. Anh bàn với James Yimm Lee kế hoạch mở "Trấn Phan Võ Quán" thứ hai tại Oakland, California. Kế hoạch được thực hiện, và Lý Tiểu Long dời Seattle để bắt đầu võ quán thứ hai ở Oakland. Một người bạn tốt của Lý, Taky Kimura (Mộc Thôn, người Nhật), đảm đương vai trò người đứng đầu.

Ngày 2 tháng 8 năm 1964, Ed Parker, được biết đến như cha đẻ của karate Mỹ (Kempo), mời Lý Tiểu Long biểu diễn. Lý Tiểu Long đã biểu diễn đòn đánh 1 inch và hít đất với 2 ngón tay. Tại giải Karate quốc tế lần đầu có sự hiện diện Jay Sebring và William Dozier, một nhà sản xuất, người đang tìm kiếm một diễn viên cho một serie truyền hình mà ông đang làm. Sebring đưa bộ phim Cuộc biểu tình của Lý Tiểu Long cho Dozier, người rất ấn tượng với khả năng siêu phàm của Lý Tiểu Long. Sau đó Lý Tiểu Long bay tới Los Angeles, California để diễn thử.

Ngày 4 tháng 8 năm 1964, khi 24 tuổi, Lý Tiểu Long trở lại Seattle để cầu hôn Linda, và tới ngày 17 tháng 8 cùng năm thì anh cưới Linda. Ngay sau đó đôi vợ chồng trẻ chuyển đến Oakland.

Nghiên cứu và sáng tạo Triệt quyền đạo

Năm 1965, chỉ vài tháng sau khi cưới Lý Tiểu Long nhận được lời thách đấu của Hoàng Trạch Dân (Wong Jack Man), một thầy dạy Kungfu tại khu phố Tàu. Họ thỏa thuận nếu Lý Tiểu Long thua anh sẽ phải hoặc là đóng cửa võ quán của mình hoặc ngưng dạy những người da trắng, còn nếu Jack thua anh ta sẽ phải ngừng dạy võ. Hoàng Trạch Dân không tin là Lý sẽ dám nhận lời thách đấu, và cố trì hoãn trận đấu. Lý Tiểu Long đã nhận lời và yêu cầu họ không phải đợi. Hoàng Trạch Dân sau đó cố giới hạn kỹ thuật. Lý Tiểu Long khước từ những quy định đó và họ đã không đi đến thỏa thuận. Lý Tiểu Long đánh bại kẻ thù chỉ trong giây lát và giành phần thắng. Hoàng Trạch Dân bỏ chạy nhưng Lý Tiểu Long tóm lại và đánh gục hắn ngay trên võ đài. Đệ tử của Hoàng Trạch Dân định can thiệp song James Jimmy Lee, một người bạn tốt của Lý đã ngăn lại. Sau đó Lý Tiểu Long nhận ra tại sao trận đấu lại diễn ra lâu như vậy. Lý bắt đầu suy nghĩ về bản thân. Đó chính là cơ sở sau này cho môn võ Triệt quyền đạo (Jeet Kune Do), "Nghệ thuật chiến đấu bằng cách chặn đứng đòn tấn công của đối phương" đã được ra đời. Triệt Quyền Đạo là một môn võ bao gồm đòn thế của nhiều môn phái như quyền Anh phương Tây, quyền Thái, Karate Nhật Bản, Taekwondo Hàn Quốc, võ Trung Hoa - Hồng Gia Quyền, Vịnh Xuân Quyền trong đó đặc biệt nhấn mạnh các kỹ thuật của Vịnh Xuân Quyền (như bài Mộc nhân thung cải cách) được họ Lý gọi chung là Kungfu.

Diễn viên phim The Green Hornet

Năm 1966, Lý Tiểu Long bắt đầu để lại dấu ấn trong trong bộ phim truyền hình Mỹ có tên gọi The Green Hornet và được trả một khoản thù lao 1800$.

Ngày 1 tháng 1 năm 1965, Lý Quốc Hào (Brandon Lee) con trai duy nhất của anh chào đời. Sau đó khoảng 1 tháng, ngày 8 tháng 2 năm 1965, cha Lý Tiểu Long qua đời tại Hồng Kông và Lý Tiểu Long đã trở về Hồng Kông dự đám tang cha (nhưng không kịp). Theo phong tục cổ, người con coi là bất hiếu nếu vắng mặt khi cha mất, vì vậy Lý Tiểu Long đã quỳ gối suốt từ cửa tới bình đựng tro hỏa táng của cha mà khóc. Tháng 5 năm 1965 Lý Tiểu Long sử dụng số tiền còn lại từ bộ phim The Green Hornet để bay trở lại đưa Linda và Quốc Hào quay lại Hồng Kông để giải quyết gia sản của người cha để lại. Trong khi ở Hồng Kông anh đưa Quốc Hào đến gặp danh sư Diệp Vấn. Đến tháng 9 năm 1965 anh cùng vợ và con quay trở lại Seattle.

Năm 1966, Lý Tiểu Long cùng gia đình dời đến Los Angeles sống trong một căn hộ tại Wilshire, Westwood. Đây là nơi anh làm việc cho tập phim truyền hình gọi là The Green Hornet trong vai Kato. Bộ phim The Green Hornet bắt đầu được quay và Lý Tiểu Long được trả $400 cho mỗi phần. Sau đó Lý Tiểu Long mở thêm một chi nhánh thứ ba của "Trấn Phan Võ Quán" tại khu phố Tàu của thành phố Los Angeles. Đến tháng 9 cùng năm, bộ phim The Green Hornet trở nên rất ăn khách.

Trong suốt giai đoạn tiếp theo, từ 1967 đến 1971 Lý Tiểu Long tham gia vào nhiều phim khác nhau trong đó có các bộ phim truyền hình. Ngoài ra anh còn dạy võ với mức lương tới 250$ mỗi giờ cho những người nổi tiếng như Steve McQueen, James Coburn, James Garner, Lee Marvin, Roman Polanski và Kareem Abdul Jabbar. Lý Tiểu Long gặp Chuck Norris tại New York khi cùng tham gia giải Karate toàn quốc ở Washington D.C., Chuck đấu với Joe Lewis và giành phần thắng. Đầu năm 1967 Lý Tiểu Long gặp Joe Lewis tại khách sạn Mayflower, cả hai đều là khách mời của giải Karate quốc tế năm 1967. Joe đang cố giành phần thắng trong giải đấu còn Lý đang có sự xuất hiện đặc biệt với vai Kato. Tháng 2 cùng năm Lý mở võ quán thứ ba của mình tại đường 628 College, Los Angeles. Dan Inosanto trợ giúp như một phụ tá hướng dẫn. Đến ngày 14 tháng 7 phần cuối của phim The Green Hornet được trình chiếu. Bộ phim sau đó được nói rằng phải bỏ dở vì Lý, nhân vật phụ, trở lên nổi tiếng còn hơn cả nhân vật chính của phim.

Ngày 19 tháng 4 năm 1969 con gái Lý Phiên Ngưng (Shannon Lee) cất tiếng khóc chào đời.

Năm 1970, khi 30 tuổi, Lý Tiểu Long bị thương nặng ở lưng và trong khi tập luyện. Bác sĩ nói rằng anh không thể luyện võ tiếp tục được. Trong suốt những tháng ngày phục hồi sức khỏe Lý bắt đầu viết về phương pháp luyện tập của mình chứng nghiệm từ chính bản thân cho môn võ Tiệt quyền đạo. Sau khi anh mất, Con đường Triệt Quyền Đạo[2] được xuất bản bởi vợ anh trong những kí ức về Lý Tiểu Long. Cũng trong năm này, Lý Tiểu Long và Quốc Hào bay về Hồng Kông trong sự chào đón của khán giả hâm mộ bộ phim The Green Hornet.

Bắt đầu đạo diễn kịch bản

Tháng 2 năm 1971 Lý cùng James Coburn, Stirling Silliphant bay sang Ấn Độ để khảo sát những cảnh quay cho The Silent Flute. Họ mất một tháng trời tìm kiếm song miễn cưỡng để từ bỏ do Coburn bỏ dở kế hoạch. Chuyến du ngoạn này đã giúp cho Lý Tiểu Long có ý tưởng cho bộ phim Trò chơi tử vong

Năm 1971 khi 31 tuổi Lý Tiểu Long kết thúc chuyến du ngoạn ngắn ngủi quay trở lại Hồng Kông để thu xếp cho mẹ tới Mĩ. Trong thời điểm này anh đang là một siêu sao của phim The Green Hornet đã trở thành phim truyền hình ăn khách nhất ở Hồng Kông. Sau đó anh nhận được lời mời của Trâu Văn Hoài, một nhà sản xuất phim mới, tham gia trong bộ phim Đường Sơn đại huynh và họ Lý đã nhận lời. Lý Tiểu Long được cấp một cấp một căn hộ với đồ đạc có sẵn ở đường số 2 Man Wan - Cửu Long, Hồng Kông. Nguyên Hoa, trợ lý của Lý Tiểu Long suốt 3 năm liền, người sau này cũng trở thành một diễn viên nổi tiếng từng tham gia trong các phim Tinh Võ Môn, Long tranh hổ đấu và Tuyệt đỉnh Kungfu đóng cùng Chu Tinh Trì) đã đi cùng Lý và Linda. Sau đó Nguyên Hoa kết hôn và vợ mới của anh cũng đi cùng. Cùng lúc này Lý Quốc Hào nhập học tại trường trung học La Salle, ngôi trường mà phụ thân của anh theo học 15 năm trước.

Cũng trong năm 1971 Lý được mời phỏng vấn trong chương trình "Canadian Talk" hướng dẫn bởi Pierre Berton, lúc đó đang làm phim tại Hồng Kông. Chương trình này chỉ làm phim về sự thực và ít đề cao các kĩ xảo điện ảnh trong phim võ thuật.

Thời kỳ rực rỡ


[You must be registered and logged in to see this image.]

Tháng 7 năm 1971 đoàn làm phim bắt đầu quay Đường Sơn Đại Huynh (phát hành tại Mỹ dưới tên The Big Boss). Đường Sơn Đại Huynh mở ra một làn sóng hâm mộ ở Hồng Kông và lượng khán giả khổng lồ. Doanh thu của bộ phim đạt hơn 3,5 triệu đô la chỉ trong khoảng 3 tuần. Năm 1972 Tinh Võ Môn (phát hành tại Mỹ với tên The Chinese Connection) được công chiếu. Nó đạt doanh thu còn hơn cả Đường Sơn Đại Huynh và sau này đã đưa tên tuổi của Lý Tiểu Long liệt vào hàng siêu sao Hồng Kông. Lý thu về được một khoản lợi nhuận đủ để trang trải một vài thứ, và anh cũng có tham gia đạo diễn cho phim này.

Lý Tiểu Long bắt đầu đóng phim Trò Chơi Tử Vong và một vài cảnh trong phim có xuất hiện Danny Inosanto và Kareem Abdul-Jabbar.

Lý xuất hiện trên kênh TVB của Hồng Kông trong một cuộc vận động ủng hộ những người gặp thiên tai. Cuộc biểu diễn quyên góp được sự hoan nghênh nhiệt liệt của khán giả.

Năm 1972 Lý Tiểu Long đưa đoàn làm phim sang Roma (Ý) làm bộ phim thứ ba là Mãnh Long Quá Giang (The Way Of The Dragon, phát hành tại Mỹ dưới tên The Return Of The Dragon). Lần này Lý Tiểu Long đảm nhận hầu hết các vai trò từ viết kịch bản, đạo diễn, rồi kiêm diễn viên. Chuck Norris là cảnh giao đấu cuối cùng của Lý Tiểu Long. Một lần nữa, bộ phim này vượt trội hơn nhiều so với hai phim trước. Ngày 28 tháng 12 năm 1972 người em của Lý Tiểu Long, James, qua đời vì bị lao phổi.

Tháng 2 năm 1973 Lý Tiểu Long có cơ hội khi phim Long Tranh Hổ Đấu (Enter The Dragon) được khởi quay trong khi Trò Chơi Tử Vong được bắt tay vào. Đây chính là bộ phim đầu tiên do Mỹ và Hồng Kông hợp tác sản xuất. Bộ phim Long Tranh Hổ Đấu hoàn thành vào tháng 4 năm 1973, khi Lý Tiểu Long 33 tuổi.

Những ngày trước khi từ giã cõi đời

[You must be registered and logged in to see this image.]

Vào ngày 20 tháng 2 năm 1973, Lý Tiểu Long tham dự ngày lễ thể thao tại trường St. Francis Xavier. Cũng đầu năm này, Grace Lee, mẹ Lý Tiểu Long, gặp Lý tại Los Angeles. Lý thổ lộ với bà rằng anh không muốn sống thêm nữa và bà không phải lo về tài chính, tuy nhiên bà nghĩ con trai bà nói vớ vẩn.

Ngày 16 tháng 7 năm 1973 mưa to do cơn bão lớn tại Hồng Kông. Lý Tiểu Long tiêu phí 200$ để điện thoại cho Unicorn, người đã làm bộ phim ở Manila, trong phòng của anh tại khách sạn. Lý Tiểu Long nói với Unicorn anh thực sự thấy lo lắng về những cơn đau đầu mà mình đang phải chịu đựng. Ngày 18 tháng 7 cùng năm mái nhà của Lý Tiểu Long tại đường Cumberland ở Hong Kong bị thổi tung vì mưa to gió lớn. Tới ngày 20 tháng 7, Lý Tiểu Long viết một bức thư cho vị luật sư, Adrian Marshall, anh muốn thảo luận trên chuyến đi trở về Los Angeles. Lý Tiểu Long đã có tấm vé sẵn sàng trở về Mỹ cho buổi trình diễn trước công chúng, và anh dự định sẽ xuất hiện trên chương trình của Johnny Carson.
Diễn biến cái chết

Raymond Chow (Châu Văn Hoài) đến nhà Lý Tiểu Long và hai người cùng bàn bạc về kế hoạch cho bộ phim Trò chơi tử thần. Linda hôn tạm biệt Lý và nói cô phải ra ngoài làm mấy việc lặt vặt (đi chợ) và sẽ gặp anh vào buổi tối.

Raymond và Lý Tiểu Long tới thăm diễn viên Betty Ting Pei (Đinh Phối) tại căn hộ của cô để bàn về vai diễn của cô trong phim Game of Death. Họ dự định sẽ có bữa ăn tối để gặp George Lazenby và mời anh tham gia vào phim. Lý Tiểu Long nói rằng anh cảm thấy bị đau đầu, hỏi mượn tạm thuốc giảm đau của Betty, sau đó anh nằm lại trên giường của cô chờ đến bữa tối. Raymond Chow ra về và nói sẽ gặp lại họ sau.

Raymond Chow và George Lazenby gặp nhau tại nhà ăn và ngồi chờ Lý Tiểu Long và Betty tới, nhưng cả hai đều không xuất hiện. Lúc 9:00 tối, Chow nhận được cú điện của Betty; cô nói đã cố đánh thức Lý nhưng anh không dậy. Betty đã gọi bác sĩ riêng của cô, ông ta cố giúp Lý hồi tỉnh và sau đó đưa anh đến bệnh viện. Nhưng Lý Tiểu Long đã không thể tỉnh lại và anh đã vĩnh viễn ra đi. Bác sĩ đã rất ngạc nhiên khi biết anh bị hôn mê lâu như vậy vào buổi tối hôm đó nhưng thật không may Betty đã không gọi ông tới giúp sớm hơn cô ấy có thể.

Lý Tiểu Long chết tại Hồng Kông vì chứng phù não (não bị sưng to). Sau nhiều cuộc thảo luận và tranh cãi, các bác sĩ đã công khai nguyên nhân tử vong của Lý Tiểu Long là "chết do tai nạn bất ngờ". Bộ phim Long tranh Hổ đấu (Enter the Dragon) đã phải trì hoãn lại 4 ngày sau vì diễn viên chính đã mất.

Ngày 25 tháng 7 năm 1973 tang lễ Lý Tiểu Long được tổ chức tại Hồng Kông và đã có hơn 25.000 người hâm mộ, bạn bè tới dự. Lý Tiểu Long được chôn cất cùng với bộ quần áo ưa thích mà anh từng mặc trong Long tranh Hổ đấu.
Ngôi mộ của Lý Tiểu Long
Ngôi mộ của Lý Tiểu Long và con trai, Lý Quốc Hào

Ngày 30 tháng 7 năm 1973, sau một tang lễ nhỏ thứ hai ở Seattle, Washington tại Butterworth trên đại lộ East Pine, Lý Tiểu Long được chôn cất ở Nghĩa trang Lake View. Tiễn đưa anh bao gồm Steve McQueen, James Coburn, Danny Inosanto, Taky Kimura, Peter Chin, Chuck Norris và người em trai, Robert Lee.
Gia đình

[You must be registered and logged in to see this image.]

Con trai của Lý Tiểu Long là Lý Quốc Hào (Bradon Lee), trong lúc diễn một bộ phim tâm lý có cảnh quay bắn súng, một viên đạn trong khầu 44 đã trúng vào người anh (đáng lẽ ra khẩu súng này không có đạn) và khiến anh qua đời vào năm 1993 , khi anh được 30 tuổi